![]() |
Fot. 1 - Great Portland Street Jedna z najstarszych stacji metra |
PIERWSZY PRZEJAZD POD ZIEMIĄ
W XIX w. populacja Londynu
stanowczo wzrastała, jak i również rozrastało się samo miasto. Konieczność
zmniejszenia tłoku na ulicach i przyspieszenia przemieszczania się ludzi oraz
przewozu towarów wymusiły nowe, pionierskie rozwiązanie. Tak powstało londyńskie metro - najstarsze na świecie.
Pomysłodawcą i promotorem podziemnego
transportu był Charles Pearson,
polityk i prawnik, który pierwszą ideę przedstawił już w latach 1830’. Nie
była jednak łatwa do zrealizowania ze względu na innowacyjność i biurokrację. Swój konkretny
pomysł podał w 1846 r., ale zajęło jeszcze długie lata i pochłonęło wiele
wysiłku inicjatora, aby przedsięwzięcie mogło być zrealizowane. Niestety, nie
doczekał on zakończenia prac, bo zmarł 4 miesiące przed pierwszą podziemną
podróżą.
Pierwszy publiczny przejazd
miał miejsce w sobotę 10 stycznia 1863
r. o godzinie 6 rano ze stacji Farringdon do Paddington. Metropolitan Railway była pierwszą
linią i obsługującym ją przedsiębiorstwem. Stąd pochodzi ogólna nazwa metro, która została przejęta do innych
języków, jak francuski, rosyjski czy polski, tak jak i sama idea. W Londynie jako nazwa własna używane są określenia Underground (podziemie) oraz Tube (przewód, kanał).
![]() |
Fot. 2 - Pierwsza linia metra Metropolitan |
Pierwsze lokomotywy były parowe, a oświetlenie gazowe. Dostępne były bilety w trzech klasach standardu. W zależności od ceny, siedziało się w wagonie krytym lub w formie otwartej skrzynki. W pierwszej klasie skórzane siedzenia wyposażone były w podłokietniki.
![]() |
Fot. 3 - Pierwszy przejazd metrem w 1863 r. |
Idea spotkała się z różnymi reakcjami społeczeństwa, jak to bywa przy nowatorskich rozwiązaniach. Przeciwnicy obawiali się, że ludzie z ulicy wpadną do tunelu, że pod ziemią pasażerowie uduszą się, a nawet, że … przebije się otwór do piekła. Pomimo tego, ogromna liczba osób chciała zakosztować przygody i 38 000(!) biletów w pierwszy dzień szybko się rozeszło, a na jazdę trzeba było czekać nawet godzinę.
NAJSTARSZE STACJE METRA
Aby wybudować tę pierwszą
część linii metra zburzono około 900 domów i przemieszczono w inne lokalizacje
około 12 tysięcy osób.
Odcinek miał długość 6,43
km. Powstawał głównie jako płytki wykop, przykryty potem od góry. Jedynie
około 660 metrowy odcinek został wydrążony, co później było już standardem. Niektóre
stacje powstały na powierzchni, a inne pod ziemią.
Nie obyło się bez problemów.
W 1860 r. wyrobiska przy Euston zawaliły się znacznie uszkadzając okoliczne
budynki, a 2 lata później została przerwana rura kanalizacyjna idąca równolegle
do tunelu i zalała go oraz spowodowała uszkodzenia w konstrukcji.
![]() |
Fot. 4 - Pierwsza linia metra w trakcie budowy w 1861 r. (okolice King's Cross) |
Jako że londyńskie metro powstało pierwsze, to najstarsze stacje metra na świecie znajdują się właśnie tam. Były to: Paddington, Edgware Road, Baker Street, Great Portland Street, Euston Square, King’s Cross i Farringdon.
Dziś odcinek ten obsługiwany
jest przez linię Circle, oznaczoną ma mapie metra kolorem żółtym oraz przez różową Hammersmith
& City Line. Pierwotna Metropolitan (fioletowa) przebiega tylko na części tego odcinka.
![]() |
Fot. 5 - Fragment aktualnej uproszczonej mapki londyńskiego metra z zaznaczonymi na żółto pierwszymi stacjami |
Niestety, nie na każdej
stacji wagony zatrzymują się na jej najstarszej części. Na przykład pierwsza stacja
metra King’s Cross już jest nieczynna, a była w innym miejscu niż obecnie funkcjonująca King’s Cross St. Pancras. Również stacja Farringdon nie zawiera już
najstarszej części.
W przypadku King’s Cross, Euston i Paddington były one już wcześniej stacjami kolejowymi, a dla metra wybudowano odrębne perony. Niektóre dawne mury są już dziś zakryte, np. ścianą z kafelkami (Euston Square) lub kablami (Edgware Road).
Również budynki wejściowe są dziś inne.
![]() |
Fot. 6 - Budynki wejściowe do siedmiu pierwszych stacji metra w Londynie |
Najbardziej na uwagę zasługują perony zaprojektowane przez Sir Jona Fowlera i zachowane w pierwotnym wyglądzie, ponieważ mają unikalny urok tamtych czasów. Ich ducha można poczuć na Great Portland Street i na Baker Street. Jeśli ktoś wczuje się w atmosferę tego miejsca, to zacznie się rozglądać za Sherlockiem Holmesem!
![]() |
Fot. 7 - najstarszy peron na stacji metra Baker Street |
![]() |
Fot. 8 - Stacja metra Baker Street |
![]() |
Fot. 9 - Stacja metra Baker Street |
![]() |
Fot. 10 - Stacja metra Great Portland Street |
![]() |
Fot. 11 - Stacja metra Great Portland Street |
Londyńczycy żyjący w czasach wiktoriańskich, czyli wtedy gdy powstawało metro, twierdzili, że było to najciekawsze i najtrudniejsze przedsięwzięcie budowlane od czasów piramid. Czy zgadzacie się z tym?
------------------------------------
Główne
źródła informacji:
1. „Why
Do Sheperds Need a Bush?”, David Hilliam, The History Press, Stroud, 2010
2. Artykuł:
„Jan 10, 1863: The London Underground Opens with Gas-Lit, Steam-Powered Trains
Between Paddington Farringdon”, https://www.oddsalon.com/
(dostęp 04.01.2021)
3. Artykuł
„First Day on the London Tube”, Richard Cavendish, czasopismo History Today, nr
63 z 01.01.2013
Źródła
fotografii:
Fot. 1, 7, 8, 9, 10, 11 – zdjęcia
własne www.NietypowyLondyn.com
Fot. 2 - domena publiczna
Fot. 3 - https://www.timetoast.com/timelines/a-timeline-of-transport-in-history-ddc56685-0beb-43b8-924b-5a68a544e768
Fot. 4 - z tygodnika Illustrated London News z 2.02.1861, autor Percy William Justyne
Fot. 5 - London Tube Map z naniesionymi modyfikacjami
Fot. 6 - z tygodnika Illustrated London News z 27.12.1862, Nr 1181